Ik werd gister via een tweet van Esther Naomi Perquin geattendeerd op een gedicht dat ‘Advies’ heet. Het is van Ellen Warmond. Ik weet niet of ik het helemaal begrijp, sowieso niet, maar al helemaal niet omdat ik Perquins column waar het in staat eerst las ook niet helemaal doorgrond, zeker niet in relatie tot het gedicht. Stelligheid en vertwijfeling? Ik lees er meer gelatenheid in.
Maar wel gaaf – geen adviesrapport, maar een adviesgedicht!
Gister heb ik een online college bijgewoond uit de serie ‘Dit hebben wij in huis‘ van Geesteswetenschappen van de UvA. De lengte, 45 minuten, maakt zoiets voor mij te behappen – met al het computerwerk en videobellen heb ik geen zin in langere webinars en dergelijke.
Van dit college prikkelde de titel bovendien mijn nieuwsgierigheid, ook al bleek dat niet helemaal te kloppen: bij ‘activistische geesteswetenschap’ dacht ik aan manieren waarop de geesteswetenschap kan bijdragen aan een andere maatschappij. Of iets specifieker nog: hoe ik dat als geesteswetenschapper kan doen.
Daar ging het echter niet precies over, ik had het tweede deel van de titel beter tot me door moeten laten dringen: lessen uit het verleden. Waar het om ging, was de grote bijdrage die de geesteswetenschappen hebben geleverd aan de maatschappij die wij nu kennen. Zo is er een link te leggen via de vroege Indiase taalkunde naar de IT (via het begrip recursiviteit), via de filologie naar de Verlichting (door het serieus nemen van oude geschreven bronnen, dat daagde de autoriteit van de Bijbel uit) en naar modern genetica-onderzoek (verwantschap tussen teksten ‘of mensen opsporen via ‘kopieerfouten’) maar ook van de historische taalkunde naar het nazisme (de ‘arische’ taalfamilie c.q. ras).
Dat was interessant, vond ik, die ‘grootsheid’ van de geesteswetenschappen, die duidelijk werd door met zevenmijlslaarzen door duizenden jaren geschiedenis te stappen. Dat deed de spreker, Rens Bod, helder en aantrekkelijk. Het was prettig om naar te luisteren, met Powerpoint-ondersteuning (via Zoom, maar met niet meer interactie dan vragen kunnen stellen aan het eind).
Waar ik alleen even overheen moest, was dat de aanleiding voor deze invalshoek vanuit een slachtofferrol kwam: de geesteswetenschap voelt zich in de verdediging gedrukt. Daar zijn ook wel redenen voor – nog vorig jaar verschoof de minister met een pennestreek een boel budget weg naar de technische en natuurwetenschappen. Eerder heeft minister Plasterk zich ook al wel eens denigrerend uitgelaten over de geesteswetenschappen.
Ik had zelf recentelijk ook de ervaring van de ervaren minderwaardigheid toen ik van een wetenschapper de wat verbaasde vraag kreeg ‘dus jouw opdrachtgevers zien wél de relevantie van jouw werk?’ Uh, ja.
Ik voel me in het dagelijks leven helemaal niet ondergewaardeerd vanwege mijn alfa-achtergrond. Dus ik heb ook geen nood aan het kunnen oplepelen van het ‘bewijs’ dat de geesteswetenschappen wél wat voorstellen – want dat was de invalshoek van het college van gister.
Nou goed, toen ik dus even was bekomen van de schrik dat het minderwaardigheidsgevoel zo diep zit, werd het een leuk en leerzaam college. En wie weet kan ik de voorbeelden inderdaad nog wel eens aan de borreltafel gebruiken, want dat was wel de bedoeling van de spreker.
Maar mijn meerwaarde laat ik liever zien. Door een adviesrapport onder handen te nemen.
Ik heb een achternaam met nogal wat varianten. Een paar ervan ken ik al heel lang. Zo wordt er mijn hele leven al gevraagd ‘met een C?’, en alleen al daardoor weet ik dat er ook een Kornelis bestaat – ik heb ooit een student gehad met die achternaam, en verder ken ik hem als de tweede naam van Gerard van het Reve. Zo zeldzaam dus eigenlijk dat die vraag naar de C volgens mij overbodig is. Het is helemaal grappig als mensen vragen ‘is dat met de C van Cornelis?’ Ha, wat denk je zelf?
Veel vaker komt er -se of -sen achter, en ook -sens bestaat, weet ik van Google. Vooral die -se komt er nogal eens per ongeluk achter; een heel enkele keer word ik zelfs verward met Paulien Cornelisse, die ook wat met taal doet, ja – ik vind dat een compliment trouwens. Al een paar jaar ken ik daarnaast een Cornelus uit Vlaanderen. Cornelius bestaat ook, maar ik ken dat niet zelf als achternaam, behalve dan dat ze in het buitenland dat vaak van de mijne maken.
Onlangs kwam ik twee varianten tegen die ik nog niet kende. Zo is er een Vlaamse tv-presentator en kok die Ornelis heet, een voor mij wel heel maf woordbeeld. En afgelopen weekend zag ik fietsen van fietsenwinkel Cornelese. Grappig, want er is in Zeeland een fietsenzaak met precies ‘mijn’ achternaam.
Ik blijf het bijhouden! En ik blijf ook af en toe grinniken als ik dit binnenvaartschip zie, het ligt en vaart regelmatig hier in de buurt. Hé, m’n vader, denk ik dan:
Afgelopen week was ik een weekje weg in eigen land, ik ben naar Groningen gefietst en terug. Op reizen en uitstapjes fotografeer ik graag bordjes en daarvan doe ik verslag op dit blog. Dat zijn wel eens exotischere, maar een verre reis zit er voorlopig niet in. Vandaar nu wat Nederlandse bordjes.
Dit keer vielen de corona-gerelateerde bordjes het meest op natuurlijk. Nog steeds vind ik het verbijsterend hoe zwaar de maatregelen leunen op schriftelijke communicatie: overal staan, hangen en liggen bordjes en aanverwanten, en je krijgt bijvoorbeeld in een hotel soms een heel epistel mee over de aanpassingen en de maatregelen. Een deel ervan is goed en goed bedoeld, veel ervan lijkt me een wassen neus: een poging tot bezweren en controleren. Soms zijn ze qua formulering onbeholpen. Zo eentje als deze bijvoorbeeld – het lijkt me dat de veerman dat áltijd doet:
Ik snap ‘m wel, maar het staat er niet.
In Groningen hadden ze dan weer creatieve, plaatselijke dingen bedacht voor de anderhalve meter:
Eierbal, ik kende het hele woord of verschijnsel niet, ondanks de jaren dat ik in Groningen college gaf. Maar we hebben er nu gegeten, hoor, het is zelfs Unesco cultureel erfgoed – en lekker inderdaad!
Twee andere bordjes dan. Deze stond bij een duidelijk op de zakelijke markt gericht hotel in Mijdrecht, had ik nog nooit gezien of meegemaakt – ik kom meestal met het OV, maar wat een privilege is dit
Tot slot een bordje met een lastig verwijsprobleem: haar is dubbelzinnig, want het naar de gemeente en naar Attero verwijzen. Tenminste, als Attero vrouwelijk is. Ik haperde er even op bij het lezen. Het is niet makkelijk op te lossen, want dan zou het dier moeten zijn en dat is wel erg archaïsch. Diens is ook niet goed, want het gaat om een vrouwelijk woord. Een grammaticaal probleem dat je niet kunt oplossen zonder dieper in te grijpen – en dat zou ik gedaan hebben, iets als: ‘toen/omdat de gemeente deelnam aan…’
Dan nog vind ik het geen sterk bordje, want hoezo krijgt een gemeente iets van een bedrijf vanwege een compostdag? Misschien doet Attero in compost? Tsja, dat is weggevallen, want net daar zit een schroefje door… Ik heb het even opgezocht en daar staat milieu. Nou goed, al snap ik het nog steeds niet helemaal. Maar het was wel een aardig boompje!
Ik blogde de laatste tijd veel over corona-gerelateerde communicatiezaken, maar ik zag ook andere interessante dingen voorbijkomen. Hier weer de oogst aan nuttige en leuke links van de laatste tijd:
Al vanaf het begin van de corona-crisis is er op het gebied van tekst en communicatie veel te beleven, ik doe er op dit weblog verslag van, bijvoorbeeld over grafieken, framing (terzijde: ik vond het fijn om gelijk te krijgen van de planbureaus), metaforen, persconferenties, nieuwsberichten, een nieuw tekstgenre… Veel daarvan is helaas wel griezelen: er gaat veel niet goed.
Vandaag een nieuwe duit in dat zakje: ik heb het als tekstenmens af en toe zwaar te verduren. Want ik krijg nu af en toe dit soort dingen voorgeschoteld:
Dit zijn de screeningsvragen van mijn chiropractor, die ik hard nodig heb omdat mijn nek en bovenrug (nog?) niet bestand zijn tegen de eenzijdigheid van mijn huidige werk. Op tekstgebied gaat hier wel heel veel mis, van laag naar hoog niveau:
Ik denk wel eens: hoe ‘intelligent’ is onze lockdown als je zulke debiele vragen moet beantwoorden? Daar kan mijn chiropractor niet veel aan doen – ze zijn verplicht. Ik zou zelf ook niet goed weten hoe het beter moet. Nouja, ik kan een paar dingetjes redactioneel wel rechttrekken eventueel. Maar mogelijk loont dat niet. Het blijft een kwestie van nee-nee-nee-nee immers. Op een bepaalde manier is dat maar goed ook, want anders zou ik nog echt moeten gaan lezen ook.
Edit: ik zie net De Speld – raak!
Ik zag vanochtend achter elkaar twee mooie voorbeelden van wat een tekst een lezer kan aandoen…Het was allebei in een artikel op nos.nl naar aanleiding van het TV-programma met vragen over corona van gisteravond.
Het hele idee van een vraag is dat je ‘m in de tekst beantwoordt. Dat kost hier al moeite, maar het lukt nog net:
Het antwoord blijft net wat impliciet, maar ik kan het wel bedenken: twee, drie of vier, en dat bepaalt en regelt de uitbater. Die zin had ik toch echt expliciet gemaakt en aan het begin gezet (‘hoofdboodschap voorop’). De rest van de alinea werkt het dan verder uit.
Bij een andere vraag was ik zelf benieuwd naar het antwoord. Ik behoor weliswaar niet tot een risicogroep, maar ik vind de verhalen over verspreiding van het virus in aerosolen dusdanig zorgelijk dat ik niet bepaald sta te trappelen om weer naar de sportschool te gaan:
Maar dat antwoord… wat moet ik daar nou mee? Ten eerste lijkt het wel een antwoord op een andere vraag, over zingen. Ten tweede heb ik niets aan ‘we zien dat het een risico is, er zijn uitbraken beschreven, maar daar is ook iets tegenin te brengen’. Zeg dan gewoon ‘dat weten we nog niet’. Ten derde heb ik niets aan de ontkenning dat het NIET zo is dat het virus na een uur nog op tien of twintig meter hangt. Wat is dan wel het risico? Ik heb geen idee. Jammer.
Ik noem dit wel: alledaags piramideprincipe. Want dat instrument helpt je om de lezersvraag helder, eenduidig, aan het begin en goed onderbouwd te beantwoorden. Als adviseur is dat je taak!
Voor het videobellen pas ik me aan aan wat mijn opdrachtgevers willen. Zij nodigen mij uit op het platform dat zij gebruiken. Zo heb ik de afgelopen maanden gewerkt met Zoom, Jitsi, Skype, Teams en Webex, en daar gaat ook Kaltura nog bijkomen.
Ik vind de veelheid aan toepassingen lastig, moet ik zeggen. Collega-trainers zijn vooral enthousiast over de functionaliteit van Zoom, en inderdaad kunnen daar dingen in die voor ons vak heel handig zijn. Maar de meeste van mijn opdrachtgevers veto’en Zoom vanwege de privacy- en databeveiligingsproblemen. De andere programma’s zijn allemaal in meer of mindere mate behelpen, al ontwikkelt het zich allemaal wel snel.
Ik hoop dat er een standaard komt bovendrijven , op een manier dat ik probleemloos één optie als beste kan aanraden en aanbieden: dáármee geef ik mijn trainingen. Dus ik hoop dat Zoom de ‘openheid’ oplost en/of dat de andere toepassingen flexibeler gaan worden. Want wat me nu parten speelt:
Gister was bij M een grafiek te zien waarvan ik toen in de gauwigheid al weinig begreep. Ik heb ‘m net even teruggekeken en stil gezet, en ik kan niet anders concluderen dan dat het misschien wel de slechtste grafiek is die ik ooit heb gezien:
Het punt dat Erik Scherder maakte, is dat bewegen helpt tegen corona en dat matig intensief bewegen al genoeg is (zie ook dit nieuwsbericht). Daar mag zeker meer aandacht voor zijn, wat mij betreft – maar graag op een betere manier.
Wat ik gister al meteen dacht te zien, is dat de stijgende lijn in de grafiek de suggestie wekt dat zwaarder trainen beter is. Immers, hij gaat omhoog bij iets met ‘intense. Dat was niet wat Scherder zei. Je moet naar de kleine pijltjes kijken om het effect te zien dat hij bedoelde.
Die kleine pijltjes zijn echter helemaal niet zo eenduidig. In één geval gaan ze bijvoorbeeld naar boven, naar beneden én heen en weer.
Ze staan bovendien bij allemaal heel erg moeilijke termen. Ik heb geen flauw idee wat TEMRA en Treg zijn, laat staan dat ik weet wat het betekent dat het ene pijltje omhoog gaat en het andere naar beneden. Is dat goed of slecht?
Ik dacht meteen gister al: hoe durf je je met zo’n grafiek te vertonen op primetime TV, dus voor een breed publiek? Dit is klakkeloos uit iets gekopieerd; Scherder en de redactie hebben zelfs niet eens de moeite genomen het Engels te vertalen. Of was het bedoeld om te imponeren? Dat is het wat mij betreft een mislukt gevalletje ethos.
Zo ver was ik gister al. Pas vandaag drong de titel tot me door. Chronic exercise training – WTF? Klinkt nog als een enge ziekte ook.
En wat ik vandaag ook zag, is dat de assen van de grafiek niet kloppen, waardoor de grafiek zelf niets uitdrukt, of nouja, iets zichzelf-bevestigends. De X-as hoort de onafhankelijke variabele uit te drukken en de Y-as de afhankelijke. Maar dit zijn allebei onafhankelijke, sterker nog: ze drukken hetzelfde uit. Immers, bij increasing training load ga je van moderate naar intense training. Dus de lijn in de grafiek is klinkklare onzin. De drukt uit dat intensievere training intensiever is. Ja, dûh. Dit zou geen grafiek moeten zijn, maar een tabel met twee kolommen.
Mogelijk bedoelde Scherder de – voor mij bekende – J-curve uit te drukken. Die laat de relatie tussen bewegen en immuniteit zien, of eigenlijk: tussen bewegen en het risico om ziek te worden. Die vind ik qua grafiekvorm ook niet helemaal gelukkig, omdat naar beneden juist goed is, en dat is omgekeerd aan de intuïtieve betekenis van boven en beneden. Maar hij klopt verder wel.
Inhoudelijk vond ik het verder gister ook niet zo sterk. Bewegingsarmoede ook een pandemie noemen, wat Scherder deed, lijkt me niet echt iets bijdragen. Wat ik vooral miste, is een gesprek over de ‘hoe dan?’ vraag. Scherder betoogde waarom we meer moeten gaan bewegen, maar dat weten we zo langzamerhand wel. Maar we dóen het niet; in de huidige situatie nog minder dan normaal zelfs. In termen van het piramideprincipe is de waarom-vraag bij de boodschap ‘we moeten meer bewegen’ wat mij betreft niet interessant meer, en je voegt met een rare grafiek daar niets aan toe. De hoe-vraag, daar gaat het om.
PS Gister was Scherder met z’n grafiek nog een keer op tv, in Studio Sport. Hij zei toen enthousiast dat je kon zien dat door matig intensief bewegen de ‘natural killer’ cellen, die met NK in hun naam links boven, stijgen. Achter die NK-cellen staat echter een pijltje omhoog, maar ook een heen en weer. Dat was in close-up in beeld. De onderzoeksresultaten zijn dus kennelijk niet eenduidig?
Ik blijf ook betwijfelen of het zinvol is om in de woordkeuze aan te sluiten bij de coronacrisis. Naast de pandemie is bewegen nu het nieuwe normaal. Ik vind dat in elk geval naargeestige framing en ik vind het ook te veel proberen mee te liften op iets, in plaats van een eigen verhaal te vertellen.
Al vanaf het moment dat de slogan ‘alleen samen krijgen we corona onder controle’ opdook, begin april, vraag ik me af wat ‘onder controle’ eigenlijk is – waar is het beleid op gericht, op, ruwweg, indammen (containment, ‘crush the curve’) of mitigatie (‘flatten the curve’)?
Het lijkt meer richting mitigatie te gaan, maar waarom eigenlijk? Dat scheelt duizenden doden en het doet Nederland ook afwijken van belangrijke handelspartner Duitsland – om er maar twee dingen uit te pikken. Daar zou het wat mij betreft meer over moeten gaan.
De betekenis van ‘controle’ is me nog steeds niet duidelijk, en in de persconferentie van gister De Jonges ‘maximale controle’ ook niet. Het is frappant hoe vaag dat woord eigenlijk is. Ik ging gister denken dat het een bezweringsformule is: het klinkt alsof je goed bezig bent. Het ‘dashboard’ past in diezelfde lijn.
Ik ben gelukkig niet de enige die het niet snapt. Mijn belangrijkste vraag wordt goed uitgedrukt in een grafiek die Bert Slagter op Twitter publiceerde. Slagter is sowieso interessant om te volgen, en deze grafiek maakt ook nog eens duidelijk hoe goed gekozen visuele middelen kunnen dwingen tot duidelijkheid die je in taal kunt omzeilen.