Maandelijks archief: juli 2011

‘Pijn is tijdelijk’ staat er helemaal!

Louise Cornelis Geplaatst op door 3

De afgelopen weken ben ik bezig geweest met het, in hoog tempo, herschrijven en publiceren van de roman die ik vorig jaar in concept schreef. Ik heb dat gedaan als feuilleton op mijn andere weblog, met elke dag een aflevering. Het is na te lezen door vanaf het begin de dagelijkse weblogposts te volgen. Dat is nog een beetje omslachtig, zeker ook omdat de data van het verhaal zelf anders zijn dan die van de weblogposts, terwijl het verhaal ook weblog-achtig van vorm is, dat loopt wat vreemd door elkaar. Daar ben ik zelf niet helemaal tevreden over, maarja, ik zag geen betere manier. ik wil nog wel gaan zorgen voor een wat makkelijker leesbare variant, maar dat kan even duren.

Ik doe elk jaar rond de Tour de France een schrijfproject, vooral erop gericht om er zelf van te leren (in een tijd van het jaar die qua werk verder rustig is). En dan vind ik het niet alleen leuk als andere mensen het kunnen volgen, het is ook noodzakelijk: mijn schrijven krijgt pas echt vorm als ik weet dat het gelezen kan en zal worden.

Vorig jaar, bij het schrijven van de eerste versie, was ik vooral gericht op het ontwikkelen van het verhaal en het draaien van ‘productie’: volgens de methode die ik toen volgde (en die me erg goed bevallen is), moest ik dan zo’n 1600 woorden per dag halen, en dat was af en toe stevig aanpoten. Ik herkende nu bij het herschrijven stukken waarvan ik dacht: pfff, wat een onzin/moeilijkdoenerij/uitweiding – maarja, vorig jaar leverde dat een boel woorden op. Eerder had ik mezelf nog niet op die woordenmassa’s weten te betrappen: mijn eerdere herschrijfactiviteiten waren nog niet echt lezergericht geweest, maar vooral inhoudelijk. Dat is voor mij het meest leerzame geweest: dat vreemde ogen dwingen, of liever gezegd: dat schrijven verandert op het moment dat het echt gelezen gaat worden.

De roman is nog zeker niet ‘af’. Aan zoiets moet je met regelmatig herschrijven langdurig slijpen en bijslijpen. Gaandeweg heb ik alweer dingen bedacht die anders zouden moeten, kleine inhoudelijk dingen bijvoorbeeld. En als ik er echt nog veel tijd in wil stoppen, zou ik een volgende herschrijving eens een heel ander perspectief geven, want dat blijft wel een beetje worstelen: de vorm is alsof het Frances’ dagboek is, een beetje zoals Bridget Jones. Maar om de lezer voldoende op de hoogte te houden, kon ik er niet omheen om af en toe dingen te schrijven en uit te leggen die zo’n meisje echt niet in haar dagboek zou zetten. Het bleef schipperen en wringen, en misschien zou ik het eens over een andere boeg moeten gooien.

Ik heb vorig jaar voor deze vorm gekozen omdat ik zelf dagelijks morning pages schrijf en dus vertrouwd ben met deze vorm, hij rolt makkelijk uit mijn pen, makkelijker (denk ik) dan andere perspectieven, en dat leek me een pré bij zo’n eerste roman. Ik dacht vorig jaar, en blijf dat denken, dat het verhaal zich echter ook zou lenen voor een filmscript. Daar heb ik alleen helemaal geen ervaring mee.

De lol van het schrijven zat hem vooral in het scheppen van de fictieve wereld. Dat was vorig jaar intenser dan dit jaar. Toch was het ook weer leuk, en kropen Frances, Mike en Juan weer in mijn gedachten en onder mijn huid. Dat is iets wat ik zeker nog wel vaker mee wil maken!

Taal op straat

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Het aantal gekke, grappige of ergerlijke taalverschijnselen in het dagelijks leven is eindeloos… zo vaak doe ik er dan ook niet aan op dit weblog – daar zijn bovendien andere blogs voor (waarvan ik dat van de Taaldokter graag aanraad). Maar vandaag zag ik zo’n grappige naam op een auto dat ik dacht: nou, vooruit dan maar. De auto, eigenlijk meer een klein busje, was van een honden-uitlaatservice en die dienst heette GaTieMee. Snappu?

Kleine opfrisser website

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Het werd tijd: na drie jaar was deze website toe aan een kleine opfrisbeurt. De pagina’s over mijn schrijfwerk en opdrachtgevers zijn weer up-to-date, de links doen het daarop weer allemaal even goed, en de grootste verbetering merk ik: spam-robots kunnen geen reacties meer plaatsen. Dat scheelt mij het verwijderen van tientallen reacties per dag, aah, wat een verademing! Met dank aan mijn web-deskundige Dong Nguyen!

Ethiek

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Dat ik afgelopen studiejaar naast mijn gewone trainingen en advies- en schrijfwerk veel heb gedaan als docent in het hoger onderwijs, heb ik op dit weblog niet onder stoelen of banken gestoken. Minder heb ik erover geschreven dat ik ook zelf student was: ik heb enkele vakken gevolgd aan de Universiteit voor Humanistiek.

Ik had behoefte aan verdieping op het gebied van zingeving en levensbeschouwing, vooral omdat mijn schrijven vooral gaat over het raakvlak tussen die twee gebieden enerzijds en sport anderzijds. Vandaar dat ik een tijd geleden eens wat ben gaan rondneuzen wat daarin te studeren zou zijn. In de aanloop naar mijn Afrika-reis had ik ook enkele vakken gevolgd over Afrika, en dat was me prima bevallen: ik vind studeren erg leuk, en het is helemaal leuk als het niet meer ‘moet’, als je geen diploma meer hoeft te halen en dus zelfs eigenlijk niet hoeft te blokken voor tentamens.

Op de UvH heb ik enkele vakken gevolgd uit de minor: de twee inhoudelijke vakken (hoorcolleges) over zingeving en levensbeschouwing vanuit humanistisch perspectief, en een paar practica. Over één daarvan, socratisch gesprek, heb ik wel eerder bericht. Dat practicum vond ik leuk en goed; van de andere viel me eerlijk gezegd het niveau nogal tegen. De UvH had hogere verwachtingen gewekt, en ik heb duidelijk al (veel) meer gedaan op gebieden als gespreksvoering en reflectie dan de doelgroep. Ik heb dus de krenten uit de pap gehaald. Aan het laatste vak van de minor, onderzoeksmethodiek, had ik geen behoefte.

Van de twee inhoudelijke vakken heb ik inderdaad veel geleerd, en zeker ook inspiratie opgedaan om over te schrijven. Ze bleken echter ook relevant voor mijn werk in onderwijs en organisaties. Want het belangrijkste dat ik heb geleerd van het jaar, is de stilzwijgende alomtegenwoordigheid van ethische vragen. Ik bedoel: in al ons doen en laten worden we mede gestuurd door overwegingen over wat we ‘goed’ en ‘niet goed’ vinden. Maar daar gaat het bijna nooit expliciet over. Ouders zeggen dat ze ‘natuurlijk het beste willen voor hun kind’ en iedereen knikt van ja – maar wat is het beste en hoe kun je dat weten/bepalen?

Ik help organisaties bij het verbeteren van de kwaliteit van hun teksten. Maar wat is ‘beter’ eigenlijk, welke afwegingen kun je daarin maken? En waarom? Op welke waarden en drijfveren kom je dan uit, aan welke norm toets je verbetering? Ik snijd dat nu in elk geval vaker aan, vraag daarbij dieper door. Het is vooral interessant om dan uit te komen op spanningsvelden, bijvoorbeeld tussen de persoonlijke vrijheid van de schrijvers en de efficiëncy-wens van hun bazen of hun drang om beter te presteren (om maar iets te noemen), zo van: “het ‘moet’ nu zo, maar ik wil dat niet”.

Het kan goed zijn om dat soort vragen uit te pluizen. Dat kan veel verduidelijken en ophelderen. Bijna had ik geschreven: ‘en dat maakt ook het dagelijkse werk makkelijker’. Maar is dat wel zo, en moet dat eigenlijk? Is ‘gemak’ een belangrijke waarde?

Dat soort vragen heb ik afgelopen jaar leren stellen. Het is de moeite waard om na te denken en te praten over ‘het goede leven’. Want keuzes in hoe we willen leven, maken we de hele tijd, allemaal. Wel heb ik ook geleerd dat ‘het goede’ nooit helemaal kenbaar is: je weet nooit zeker of wat je doet inderdaad ‘goed’ is. Dat blijft zoeken en tasten. Alleen is dat wel dus iets om zelf te doen, en je niet alleen maar te laten bepalen door wat de buitenwereld (de commercie, je baas, je partner, de politiek – noem maar op) je voorhoudt als zijnde goed. Levenskunst, heet dat, en dat vond ik niet voor niets één van de interessantste onderwerpen van afgelopen jaar!

Moeilijke zin

Louise Cornelis Geplaatst op door  

De Tour de France is net afgelopen, maar ik wil graag toch nog iets posten wat ermee te maken heeft. Nouja, een beetje. Ik ben Koersdagen aan het lezen, een verzameling columns van één van mijn favoriete wielerschrijvers (en oud-coureur) Peter Winnen. Op de voorkant daarvan staat een citaat van het GPD om het aan te prijzen:

Zijn verrassend knappe stijl van schrijven is levendig met fraaie formuleringen, verkapte humor en cynisme en nodigt uit om lekker door te lezen.

Oei, wat een moeizame zin! Ik moest er even over nadenken wat er nou precies niet aan klopt, en het zijn volgens mij zeker één en misschien wel twee dingen.

In elk geval moeten er wat komma’s bij om de opsomming in één keer goed te krijgen, vooral om in één keer te doorzien dat ‘met fraaie formuleringen, verkapte humor en cynisme’ bij elkaar hoort, maar het gedeelte daarna niet :

Zijn verrassend knappe stijl van schrijven is levendig, met fraaie formuleringen, verkapte humor en cynisme, en nodigt uit om lekker door te lezen.

Maar dan krijg je dus wel erg veel komma’s, wat haperend leest.

Dan het tweede, daar twijfel ik wat meer over. Eigenlijk staat er, weer wat overzichtelijker gemaakt:

Zijn stijl is levendig en [ zijn stijl ] nodigt uit om lekker door te lezen.

Zijn stijl is dus samengetrokken: het grammaticaal onderwerp staat er één keer, voor twee zinnen. In de zin vóór en is zijn stijl onderwerp van een naamwoordelijk gezegde en in de zin erna van een ‘gewoon’, werkwoordelijk gezegde. Er is geen enkele regel die dat verbiedt, volgens mij, maar voor mij klinkt het toch (een beetje) vreemd. Ik weet niet of meer mensen mijn taalgevoel hierover delen?

Mijn alternatief:

Zijn verrassend knappe stijl is levendig, met fraaie formuleringen, verkapte humor en cynisme – een manier van schrijven die uitnodigt om lekker door te lezen!

Enne… Winnen zelf schrijft (inderdaad) beter!

Geen bewustzijn van lezergerichtheid

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Een tijdje geleden meldde ik hier dat er op een recensie van mij voor Fiets nogal heftig gereageerd werd. Onlangs verscheen er op een andere recensie van mij opnieuw een wat zurige of verdedigende reactie. Er valt me een overeenkomst op tussen die reacties, namelijk dat de reageerders niet lijken te beseffen dat zo’n recensie voor een bepaalde doelgroep is.

Als ik, bijvoorbeeld, in Leven schrijf dat het niet zo interessant is om alleen maar te lezen wat iemand eet,  dan schrijf ik dat voor andere vegetariërs – want dat zijn mijn lezers. Voor niet-vegetariërs zou dat heel anders liggen, en zou ik ook een andere recensie geschreven hebben. Zoiets was bij die recensie in Fiets ook aan de hand, en in de forum-discussie daarover heeft de hoofdredacteur dat nogalliefst uitgelegd. Dus dat je mijn oordeel moet begrijpen in het licht van de beoogde lezers van de recensie.

Het is niet de enige en absolute waarheid, en zelfs niet het enige of meest ware wat ik erover zou weten te zeggen. En het zou ook kunnen zijn dat, als jij niet de beoogde lezer bent, je het een heel stomme en onterechte recensie vindt. Maar daarmee is de recensie niet slecht.

Deze internet-reageerders geven dus weinig blijk van besef van de lezergerichtheid van teksten. Daar ontbreekt het volgens mij sowieso bij veel mensen aan, dat merk ik in trainingen ook. Ik maak regelmatig mee dat deelnemers daaraan in en door de training zich gaan realiseren dat je schrijft voor een ander. Het is geen kwestie van de juiste informatie op een rijtje zetten of zelf ‘leeglopen’, nee, je doet het opdat een ander het kan lezen.

Als ik, in deze dagen, weet dat iemand een hekel heeft aan wielrennen en die vraagt of er nog wat interessants is op de tv, dan zeg ik toch ook: ‘nee, niet voor jou’ – terwijl ikzelf en miljoenen mensen met mij uren aan de buis gekluisterd zitten – en al die miljoenen het dus een stom antwoord zouden vinden? Nou, dat werkt met schrijven net zo.

Wees een Pericles

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Mooi citaat vond ik vandaag, nogalliefst in een boek over mentale training in de sport dat ik aan het lezen ben (sowieso goed en interessant):

When Demostracles speaks, the people say, ‘My, what a wonderful speaker he is.’ But when Pericles speaks, the people say, ‘Let us march!’

Het citaat (op p. 78) wordt toegeschreven aan een ancient Greek adage. En ik zie dus een fraaie link naar adviesrapporten en andere zakelijke teksten en presentaties: je wilt niet dat mensen zeggen ‘wat een goed geschreven rapport/mooie presentatie’. Je wilt dat ze iets gaan doen: je advies opvolgen, uitvoeren. Wees een Pericles, dus.

Natuur of inspanning?

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik kom nog even terug op wat ik eerder vandaag tussen haakjes schreef, namelijk dat het mij stoort dat Minto zich beroept op achterhaalde inzichten uit de cognitiewetenschap. Wat is daar nou zo erg aan? Dat vroeg ik me af toen ik na het posten van vanochtend wegfietste. Je zou ook kunnen zeggen dat Minto haar tijd ver vooruit was door zich al bij de eerste druk van The pyramid principle, in 1987, te beroepen op de werking van de hersenen. Inmiddels is dat ‘hip’.

Maar als ik dat in mijn vorige post aangehaalde verslag lees, krijg ik toch de kriebels, en dat ligt eraan dat Minto het voorstelt alsof we ‘van nature’ piramidaal schrijven, maar dat hebben afgeleerd. Daarmee doet ze het voorkomen alsof er niets logischers is dan het piramideprincipe. Dat komt allebei niet overeen met de ervaring van leerders en gebruikers ervan dat het hartstikke moeilijk is om aan te leren en toe te passen. Dat ervaar ik zelf, dat hoor ik in mijn trainingen, en dat is de bevinding uit het op schrijvers gerichte gedeelte van ons piramideprincipe-onderzoek.

Een voorbeeld: regelmatig krijg ik de vraag voorgelegd hoe je in gesprekken en meetings ook het piramideprincipe toe zou kunnen passen. Zo’n vragensteller wil dan leren om ook mondeling sneller to-the-point te komen, bijvoorbeeld door ook dan de hoofdboodschap voorop te zetten. Probleem daarbij is echter dat je uitgedacht moet zijn vooraleer je de hoofdboodschap kunt brengen. Als je het antwoord op de vraag nog niet paraat hebt, kun je het niet geven. Je moet dan eerst, al dan niet hardop, nadenken. Een aardige truc in gesprekken en meetings is om dat aan te kondigen (‘even hardop nadenken, hoor’). Zo schep je duidelijkheid en creëer je ruimte voor jezelf.

Maar er is geen manier om boem-pats met het antwoord te komen. Dus als er dan in dat verslag staat dat ‘onze hersens als ze een vraag zien, willen reageren met een antwoord’, dan denk ik: nouja… als ze dat antwoord al hebben, dus als de vraag heel simpel is. In complexere gevallen, en daar gaat het om bij adviseren, is de reactie van onze hersenen: nadenken. En dan is het dus juist natuurlijk om het belangrijkste (uitkomst, conclusie, hoofdboodschap wellicht) pas aan het eind van dat denkproces te geven. Het piramideprincipe is dan juist zo onlogisch en onnatuurlijk als wat: je moet je als schrijver echt distantiëren van je eigen denkproces.

Je past niet het piramideprincipe toe omdat het zo goed aansluit bij de menselijke hersenen, nee, je past het toe omdat je lezer- en dus klantgericht wil schrijven. Het is dienstverlening aan de lezer, en daar mag je je best voor inspannen. Door te benadrukken hoe goed het principe aansluit bij onze hersenen vind ik dat Minto aan die inspanning voorbij gaat, en dat vind ik weinig empathisch. En dat verklaart mijn ergernis.

Minto was in Nederland

Louise Cornelis Geplaatst op door 2

Om de een of andere reden was het niet tot mij doorgedrongen, ik hoorde het van een collega-vakgenoot: Barbara Minto, de vrouw die het piramideprincipe ontwikkelde, was vorige maand in Nederland. Er is een verslag van de meeting. Als ik dat zo lees, denk ik: ik was wel nieuwsgierig geweest naar deze ‘goeroe’, maar ik had er inhoudelijk niets nieuws geleerd.

(Enigszins tenenkrommend zelfs om te lezen dat Minto nog steeds gelooft dat onze hersenen spontaan informatie groeperen in logische categorieën. In de cognitiewetenschap wordt al dertig jaar anders gedacht: groeperen, ja; in logische categorieën: nee!)